Околу 10 проценти од граѓаните во Македонија се соочуваат со некаков вид попреченост. Тие бараат отстранување на сите видови бариери, меѓу кои и физичката непристапност до институциите, бараат поголема инклузивност во образованието, пристап до здравствени услуги, развој и поголема достапност на нови сервиси за поддршка, подигнување на капацитетот на сите институции, како и подигнување на јавната свест и отстранување на дискриминацијата и стигматизацијата.
Во рамки на денешното одбележување на Меѓународниот ден на лицата хендикеп - 3 Декември, тие посочија дека се прават напори за унапредување на стотојбите и оти работите се придвижуваат, но оти е потребна и натамошна посветеност и на Владата и институциуите, но и на целото општество. Претставниците на Владата, пак, истакнаа дека остварувањето еднакви услови и можности за овие лица е нивен приоритет и во таа насока потсетија на она што го направиле досега.
– Сензибилитетот и позитивната енергија што ја шират лицата со попреченост никого не остваат рамнодушен. Од нив зрачи посебна аура и таа навистина тешко може да се опише со зборови. Секој еден од нив е посебен на свој начин, но секој заслужува еднаква шанса и еднаква можност за остварување на своите права. Основното начело на оваа Влада е признавање на вроденото достоинство и еднаквите неотуѓиви права на сите членови на човековото семејство, како темел на слободата правдата и мирот во светот. Затоа се залагаме и работиме на создавање еднакво општество за сите – рече премиерот Зоран Заев.
Тој истакна дека во таа насока е формирано координативно тело во Владата кое донело Акциски план за забрзано спроведување на насоките од Конвенцијата за правата на лицата со попреченост. Олеснет е пристапот до правото за паричен надомест по неколку основи, а зголемени се средствата кои едно семејство со дете со попреченост може да ги добива. Го спомена и процесот на деинституционализација, и усвојување на националната стратегија „Тимјаник“, отворањето центри за лицата со попреченост, како и овозможувањето на персонална асистенција и образовни асистенти.
Министерката за труд и социјална политика Мила Царовска рече по барање на родителите на децата со попреченост е зголемен додатокот за ослободување за скратено работно време за секој родител и тоа да биде 50 проценти од просечната плата.
– Со ова овозможуваме да се прави превенција пред процесот на деинституционализација, да не се дојде до момент родителите да се откажат од детето – рече Царовска.
Таа напомена и дека секој родител кој се грижел за своето дете со попреченост до неговата 26-та година и не го дал во институција ќе може да оствари право на пензија иако не ги исполнува условите за тоа, тошаш кога ќе ја исполни старосната граница, 62 за жени и 64 за мажи.
Таа информираше и дека во заводот во Демир Капија нема деца до 18 години и оти последната група е извлечена и е донесена во мали групни домови во Скопје. Повеќе од 34 проценти од вкупниот број деца од институции се извлечени за една година.
Шефот на делегацијата на ЕУ во Скопје рече дека мора да се работи на елиминирање на бариерите кои ги попречуваат овие во транспортот, образованието, но и во другите области.
– Овие лица имаат право на пристап до образование, култура, социјални права, вработување на иста основа како и лицата без попреченост – рече Жбогар.
Предизвиците со кои овие лица се соочуваат се системски и долготрајни и бараат мобилизираност на сите чинители во општеството. Проблеми има во спроведувањето на инклузивноста во образованието, но и во општеството воопшто. Затоа претставниците на здруженијата на лицата со попреченост побараа и промовирање на вештините и способностите на лицата со попреченост и нивно развивање, со цел полесна инклузија во секојдневниот живот.
Претставник на Националниот совет на инвалидски организации на Македонија, Чедомир Трајковски рече дека во Македонија сѐ уште постои висок степен на дискриминација, стигматизација и оти на тоа треба да се работи. Тој побара отстранување на физичките бариери со кои се соочуваат овие лица, поголема пристапност на пишаните материјали во форми кои се соодветни како Брајово писмо и аудио формати, зголемување на толкувачи на знаковниот јазик, инклузивно образование, не само основно и средно, како и поголема пристапност на високото образование и здравството.
