Сакаш, нејќеш, дијаспора си, ми рече тогаш една колешка со задоволство на лицето, кога зборувавме за тоа што сме ние тука во Англија. И ме замисли. Дијаспора? Јас? Ама ајде, ти се молам. Од кога тоа? Како да не, решил некој некогаш пред да праша како сакаме да нѐ викаат. Па, прво било гастарбајтери – демек гости-работници, ем гости, ама вредни некои, па работат, но тоа било малку, така некако никако, плус на германски, па потоа лица на привремен престој во странство, па те емигранти, па мигранти, ама овие вториве се движат…
Со тоа што на многумина првивременото им се продолжи и оддолжи и развлече како хармоника, а на некои пак – засекогаш. А ние, нели, дојдовме само на две години, да видиме како е, како авантура, за да не се каеме еден ден, и ако некогаш се скараме за нешто да не си кажеме: ех, ти си виновен што не отидовме да видиме како е таму, да отидевме ќе беше поинаку, а сега види, тука сме се закопале…
И така ми вели – сум била дијаспора. Распрсната од целината, такво било потеклото на зборот. Јас дијаспора? Нема шанси. Никогаш не сум сакала некој да ме квалификува и да ме става во некои рамки, да ми лепи етикети, да ме означува вака, така или онака. Јас сум си јас, Македонка, родена во Загреб, порасната во Скопје, која живее во Лондон, ама патува низ светот и работи од секаде и насекаде и што има сега да објаснувам. Ама пак она дијаспора ме јаде некако, па ѕирнувам и гледам – сме биле малцинства, растурени делови на некои народи низ светот, надвор од Татковината… Е дека сме растурени, растурени сме. Ама и надвор и дома.
Ве нема на список
И така, ми велат дека сум дијаспората, некогаш за да навредат дека дома доаѓам за фризер, за козметичар, за заболекар, за шетање. И дека немам право да зборувам за Татковината, односно да критикувам и да коментирам, зашто на друго место плаќам данок, ништо не знам што се случува, која сум, пак, јас да кажувам, има да молчам и евентуално да праќам пари, а ако толку си ја сакам земјата, што не се вратам па да видам како е тука и тогаш да зборуваме. Немам намера никому да објаснувам што правам, што плаќам, кому и како помагам, ама ако мојата Татковина ми дала право да гласам, ќе гласам, тоа е мој избор. И ќе си ги поправам забите, па зет ми Драган е најдобриот стоматолог јужно од Ла Манш!
Минатиот пат кога гласав во амбасадата во Лондон, беше многу интересно – осумчлена делегација од Македонија, собрана со списоци, со печати, со сѐ. Влегуваме еден по еден, ние 114 души-дијаспорци, облечени, дотерани, спастрени, да си ја извршиме граѓанската должност, па потоа некаде на пијалак низ централен Лондон. Главно лондонци, за оние што треба да доаѓаат од другите делови на Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска, транспортот е проклето скап, возовите поретки, а викендот е ден за семејни обврски. Не правдам никого, само кажувам дека се гласа само во Лондон. Доаѓа ред на мене, влегувам, давам пасош, лична карта, ми велат, госпоѓо, ве нема на список. Како ме нема? Така, ве нема. Ама минатиот пат ме имаше?! Е, ама сега ве нема. Ама не може така, како може да ме нема, па што да правам сега? Ајде, ве молам, не го кочете редот (се вртам, зад мене живо пиле нема, ама македонските административни финти стигнале во Лондон), ќе си го средите тоа, па ќе гласате понатаму. Јас разочарана, но наивна (како роднина на Генералиќ) излегувам со верба дека брзо ќе „средам“, па ќе гласам, па „ќе ми се важи“, ама аха, догодина ова време… Ништо од сето тоа. Осумчлената комисија за 114 души дијаспорски си ја заврши тешката работа, прошета што прошета, поднакупи што поднакупи и замина за Татковината. Освен еден член, единственото машко меѓу средовечните дами, како што е редот, претставнички на разни партии за да се контролираат едни со други. Машкото, за првпат во живот се качи во авион. Го истрпи патот некако, ама кога слезе, лошо му беше, кутриот, доби напад на паника ли, што ли, го скина стомакот, па викаа и брза помош и остана уште ден-два во Лондон, да се стабилизира. Ама мораше назад. Да можеше, гревчето, ќе го препливаше Ла Манш, само за да не се качи во авион. Ама не можеше. Авиобилетот беше купен, еднаш одложен, ама парите не се враќаат назад, а друга алтернатива немаше. Мислам, имаше, ама не за него. Стигнал назад, жив и релативно здрав, ми кажуваат, држејќи го цврсто цело време седиштето „за да не падне авионот“.
Наредени како војничиња
И ете, доаѓа време за гласање. Може во Лондон. Проверувам. Ме нема на списокот. Всушност, ме има во Скопје, но ме нема во Лондон. Се консултирам со другар ми Владо, и тој дијаспорец. И нему жена му, те ја има, те ја нема на список. Ама се пријавуваме и се наоѓаме, нѐ прифаќаат веднаш и под итно. Задоволството ни го расипува фактот што, океј, можеме да провериме на списокот на запишани гласачи дека сме се пријавиле и дека сме таму, ама слушнал ли некој во Татковината ни за заштита на лични податоци? Еве нѐ, наредени сите како војничиња, Жанети, Владовци, Снежани, Борчиња, со име и презиме, со адреса на живеење, општина, уште малку како тргнало и со „ фотографија на цело тело која на барање ја враќам“, некој може да ни праќа честитки за Нова година, покани за концерти и разни други прашалници и „џанк-мејл“ и слично?
Што ме потсети на организирањето годишнина од матура. Ме викаат на прослава. Супер, велам, кога? Во петок. Кој петок? Овој, сега. Ама јас сум во Лондон, нема шанси да дојдам толку брзо, па работа, па денови, па одмор, па авионски билети (немаше секогаш „Визер“). Е, добро де, ќе видиме, може ќе одложиме за сабота, ама само за тебе, ајде види што ќе можеш да направиш. Се разбира, ништо. Следниот пат ми се јавија една недела порано. Пак исто, малку време, не можев да се организирам. Па еден месец порано. Едвај успеав. Оваа година, се јавија три месеци порано! Си купив авиобилет, стигнавме сите дијаспорци од сите страни на светот. Не дојдоа неколкумина од Скопје. Ама очигледно, за неколку децении, работите се средуваат.
Инаку, нема веќе да се лутам и да се противам на името дијаспора. Ова откако открив две работи. Дијаспора е женски род. И, анаграм од дијаспора е – РАПСОДИЈА. Проверете, сите букви се тука. Само се поубаво распоредени.
