Уште еднаш ќе повторам дека кавгата за тоа кој ќе ги лапне парите предвидени за кампањата за референдумот не ме засега. Можно е тоа да ги интересира сопствениците на „Слободен печат“ (иако не верувам баш дека гризат нокти за тоа), но јас лично сум апсолутно незаинтересиран за тоа прашање, бидејќи знам дека сдсмовците никогаш немале добри анализи за моќта и за влијанието на медиумите, секогаш се раководеле од личните симпатии на партиските челници и гледам дека и сега ништо битно не е променето. Како и да се употребат народните пари – од државната или од партиската каса – знам дека нема да се постигне ефектот што е неопходен.
Но, навистина ме изненадува упорноста со која Насер Селмани, во својство на претседател на Здружението на новинарите на Македонија (ЗНМ), лобира кај странските дипломати да се заложат кај Владата после референдумот да се повлече можноста јавни пари да се користат за политичка пропаганда и да се отстрани можноста Државната изборна комисија да ги регистрира и да ги казнува онлајн медиумите за време на изборна кампања или референдуми. Селмани на соговорниците им објаснувал дека Владата и опозицијата сакале со јавни пари да водат политичка пропаганда во медиумите за време на изборна кампања и со тоа „да го вратат стариот коруптивен систем меѓу политиката и сопствениците на медиумите од времето на режимот на Груевски“. Тој смета дека парите што медиумите ќе ги добиваат од партиите за објавување политичка пропаганда ќе ги направи медиумите финансиски зависни, а тоа ќе влијае врз нивната уредувачка политика.
Отворена врата за црни пари
Пред сѐ, не ми е познато кои органи и тела на ЗНМ усвоиле вакви ставови. Но ете, допуштам дека не сум информиран. А очекувам да бидам. Освен тоа, мислам дека Селмани за својата „кауза“ треба да лобира првенствено меѓу новинарите, па во македонската јавност, а дури потоа кај странските дипломати. Дотолку повеќе што сите не мораме да се согласуваме со неговото мислење. Јас, на пример, не се согласувам со главните тези што ги застапува во неговите лоби активности.
Не се согласувам со тезата на Селмани за политичкото рекламирање. Тоа е рекламирање како и секое друго. Ниту еден комерцијален медиум нема да прифати да рекламира било што без пари. Плусинфо и „Слободен печат“, на пример, повремено бесплатно објавуваат само реклами за хуманитарни активности и за активности на граѓански организации. Но, еве веднаш кажувам дека нема теоретски шанси Плусинфо (каде што сум дел од бордот што одлучува) бесплатно да тера кампања за референдумот. Било чија! Тоа не е „политички рекет“, како што вели Селмани во својата полемика со Атанас Кировски од Телма. „Каде е тука јавниот интерес?“, го прашува Насер колегата Кировски. Да му одговорам јас – јавниот интерес оди со јавните пари!
Да, ја разбирам интенцијата на Селмани да се спречи опасноста медиумите да се подложат на политичко влијание. Благородна е таа мисла. Но, можеби токму „прохибицијата“ што тој ја заговара ќе ја зајакне праксата на уфрлање пари во медиумите од непознати (нетранспарентни, црни) извори, за да се платат кампањите. Општо земено, целосно е погрешна тезата на Селмани за наводната директна врска на јавните пари во медиумите со нивната зависност од власта „како во времето на Груевски“. Ако се прифати, таа теза ќе води кон целосна концентрација на државните (народни) пари во државните (јавните) медиуми. Можеби тоа и не е лошо за тие медиуми. Но, тогаш да сме начисто со една работа – така МТВ нема да стане јавен сервис и заедно со другите државни медиуми, ќе си остане огласна табла на Владата. Тоа и беше, а ќе биде уште повеќе.
Европската пракса е поинаква
Приказната што Селмани им ја „продава“ на странските дипломати е целосно спротивна и со праксата во повеќе европски држави, кои од повеќе причини им помагаат и на државните и на комерцијалните медиуми – Франција, Данска и многу други. Верувам дека амбасадорот Тимоние му објаснил на колегата Насер, како што еднаш ми објасни и мене, како оди таа работа во неговата земја.
А Данска е посебен, би рекол референтен случај. Медиумската индустрија е во криза и во оваа скандинавска земја, но затоа тамошната влада се обидува да ја ублажи кризата со директна финансиска поддршка, која во оваа земја е традиција со децении. Тоа е систем што е широко прифатен од локалното јавно мислење. Така, данскиот национален бродкастер годишно добива 3,5 милијарди круни (470 милиони евра), додека печатените медиуми 370 милиони круни (50 милиони авра) за 61 наслов, повеќето во сопственост на два главни играчи на пазарот. Освен тоа, печатените медиуми не плаќаат ДДВ. Со тоа Данска имено ја намалува зависноста на медиумите од политичарите и новинарите ги прави отпорни на корупција.
Конечно, голема и веќе трагична грешка е упорното инсистирање на Насер Селмани и на дел од локалните дипломати, интернет медиумите да се изземат од било каква регулација во законите. Дерегулацијата нанесува огромни штети во овој растечки и можеби веќе доминантен сегмент на медиумската индустрија. И тоа веќе не е мој личен став (иако долго време „попувам“ за ова), туку факт што е констатиран на неколку форуми на кои се разговараше за оваа тема во последно време. Навистина не го разбирам упорното инсистирање на Селмани на ставот кој е можеби „фенси“, но предизвикува хаос на пазарот на интернет медиуми.
