Ја читам Синоличка која вели дека „најмногу што можеме како професори е да им ’раскажуваме приказни’ на студентите, што самите ги имаме научено од странска литература“! Ех, кога некои професори навистина би им раскажувале приказни на студентите, ама од таа странска литература, а не да ги замајуваат со измислици од нивните птичји мозоци.
Елем, честопати, во многу текстови, сум тврдел дека (не само!) македонската култура доцни минимум барем половина век зад развојот, стандардите и дострелите на европската (и светската) култура. А под поимот култура не го подразбирам само нејзиното (нај)тесно значење. И сега треба да се корегирам односно таа граница да ја поместам барем за уште толку години, што ќе рече цел еден век доцнење зад светот, и тоа според разбирањата („научни“, разбира се) не на „обичниот“ народ туку на неговата (т.н. универзитетска) елита. И иако немам намера баш овде подетално да се бавам со „визиите“ и „толкувањата“ на еден македонски универзитетски професор – инаку економист, со неизбежното д-р пред името – некои негови „тези“ се просто неодминливи. И незамисливи.
Па така, д-р Горан Петревски, редовен професор на Економскиот факултет при УКИМ, во текстот „Државата и уметноста – противприроден блуд?“[1] веројатно незнаејќи со што друго да си го пополнува животот, се фатил за културата и уметноста – нормално, поистоветувајќи ги, како и секој друг незнајко – а нивната врска со државата ги прогласил за, ни мање ни више, туку за библиски хорор, за најстрашен престап, за – „противприроден блуд“. И сега, само насловов да го испратите некому во надлежните тела на ЕК, ќе ни стават крст за влез во Унијата барем за наредните стотина години. Зашто, кога универзитетски професор, денес, во втората деценија на дваесетипрвиот век оперира, (па дури и се фали дека така ги учи студентите!), со тези за културата и уметноста од пред нашата ера, што останува за обичниот „плебс“? Веројатно уште да сликаме по македонските пештери?
Се разбира, на таков шутрак, барем во моментов, нема да му посветувам посериозно внимание, иако нуди еден тон материјал, од типот: „(…) културните услуги се приватни добра (…)“, дека „(…) најголемите злосторства во историјата на човештвото ги извршиле токму културните, цивилизирани луѓе и народи (…)“, дека „(…) уметноста е чисто приватно добро“, дека „(…) Министерството одобрува буџетски пари за некој фестивал, изложба или драма без да ги праша граѓаните дали им се допаѓа токму таа драма или книга (…)“, итн. Што ќе рече: се’ бисер до бисер, достоен за актуелниот миг на вмронската македонска наука! И образование, секако, а со овој егземплар добро би било да се позанимаваат соодветните универзитетски органи. И секогаш одново се прашувам: абе каде живеат овие луѓе, во каква средина растеле, што и како учеле, можно ли е да се до толку затуцани …?!
Но, зборот ми е дека ние за културата и уметноста и нивното место и улога во државата сè уште размислуваме – ако воопшто размислуваме! – (и) во такви анахрони рамки, или пак, како спротивност, ги гледаме како забава за народ и извор на богатење за поединци. Оттука, изгледа џабе ни се и национални стратегии и стратегиски планови, џабе светот пишува книги кога ние ги преведуваме погрешните а вистинските не умееме да ги читаме, што ако имаме толку универзитети кога таму дремат неспособни луѓе … Или, замислете министерот за култура, на конференцијата на европските културни министри во Давос, расправајќи за (не само за наши поимања) вонвременската Декларација за Baukultur, да излезеше со ставовите на „професорон“! Можете ли да го замислите тој меѓународен резил?
Та оттука, јас навистина не мислам дека ние така лесно и толку бргу ќе стасаме до примена на спомнатата Декларација за Baukultur, како што впрочем не сме примениле уште стотина други претходни европски декларации бидејќи ние сè уште ги премостуваме базичните пречки во разбирањето на улогата на културата во општеството, сè уште се тетеравиме со бебешките чекорчиња обидувајќи се некому да објасниме дека културата и уметноста не се луксуз, не се забава, не се трошок туку добивка, дека културата е буквално центарот на општеството. Ама културата не е на пазар каде секој ја купува – но и продава – сходно неговите преференци и можности / потреби, дека таа му припаѓа на граѓанинот (иако не во буквална смисла, како што замислува „професорон“!) како можност и нужност, дека „начините на кои што живееме заедно и еволуираме како општества се фундаментално културни“, дека „обликувањето на нашиот животен простор е (…), пред сè, културен чин“. Или, кога на нашион незнајко би му кажале дека Европа за културата вели дека таа „ја овозможува и покренува економската, социјалната и енвиронменталната одржливост“, дека таа „ги оформува и ги дефинира нашите наследства“, дека „културата мора да биде ставена во центарот на развојните културни политики“ и дека „не може да има демократски, мирен и одржлив развој ако културата не е во неговото срце“, ќе се замисли ли? Се кладам – не, таквите мува не ги лази, тие цврсто и непоколебливо веруваат во своите будалаштини и, за жал, истите им ги пренесуваат на младите. Ама белки и на тоа еден ден ќе му дојде крајот?
[1] (http://www.ekonomijaibiznis.mk/News.aspx?id=21957)
извор: Теодосиевски уметност
