Не сакаме за себе да мислиме како за потрошувачи-консументи, со задоволство се дефинираме како хедонисти: тоа „хедонисти“ звучи прилично суверено и отмено, она првото влечe на некоја третолигашка варијанта, пасивност, подложност на недостоинствени влијанија. Има во тоа некаков енергичен отпор во „потрошувачкиот дух“, некаква лево-утописка „енергија на заблуда“, во практична изведба се состои од некое неподносливо лицемерие, лигавештина, „цепидлачење“.
Бев овој викенд во Кичево, градот во кој живеат мојата мајка и мојот брат, град во кој ги поминав моите адолесцентски денови, за на шеснаесет години да фатам штрафта, „прогонував сопствени соништа“, но тоа сега не е важно зашто тоа е некоја друга приказна, сосема неважна за денешната приказна за која сакам да пишувам.
Ништо без приказна
Се отворил, имено, во центарот на Кичево супер-хипер-турбо-мега-ултра маркет „Рамстор“, ете ме набрзо и мене да видам има ли нешто тамо што на други места нема. Но, како што сум едноставно створење, можеби тешко за поднесување, а сепак базично лесно за одржување, мене ме интересираат се на се неколку категории, исклучиво врзани за благоутробие, а пред сè одделението за вина: за нови и непробани, а со релативно пристојни цени трагам по винската карта како што човек трага по добра книга. Од двете мои страсти, книгата и виното, не би се откажал и не би ги раздвојувал, ако не се мора.
Имено, се влечкав по тој ултра-модерен-хипер маркет, ги гледав рафтовите со храна прилично рамнодушно и со сопствена рамнодушна замореност, сè додека не здогледав крајно необична винска етикета: наместо крајно идиличен вид винова лоза, убаво исончана на некое убаво местенце со дворец на врвот, фотографијата беше (или беше цртеж?) со бодликава жица. Па, како да не е тоа доволно, виното имаше име No man’s Land – ничија земја. Или недојдија, ако така сакате. Може ли нешто вакво да дојде од Франција, Италија или барем од Шпанија? Нема шанса. А од Бугарија? Е, тоа е веќе нешто друго.
Виното е, ни вели записот на етикетата, одгледано во Јужна Тракија, на самата граница помеѓу Грција и Турција. За време на Студената војна, беше тоа „меѓа“ на два завојувани света, а оној полош и параноичен се отцепи од остатокот на светот и космосот со бодликава жица, и вештачка пустина помеѓу нив, да нема никој и ништо, а тоа широкопојасно ништо треба да биде прегледно и крајно непријатно за бегство. Е, токму на тоа подрачје, се колнат во света Марија писателите на етикетата, по падот на комунизмот е засадена винова лоза и токму од тамо ни доаѓа ова вино. А тоа што тамо немало ништо, ни се колнат во света Марија писателите, ни гарантира совршена еколошка исправност на оваа благородна течност, оти илјадници километри наоколу немало никаква индустрија, ниту кое било друго погано човечко битие.
Се разбира, не одолеав, веднаш го пазарив. Па, добро, какво е? Ех, знаете, како и сите други: за тие пари многу добро. Ама тоа не е важно за нашата приказна: без етиката, без приказна на неа, би било тоа уште едно црвено вино од плејадата на црвени анонимни вина од јужната страна на нашиот континент, осудено на вечно претерување во својата неприметеност.
Човекот сезагадувач
Што воопшто има Балканот, па дури и најголемиот источен дел на Европа, да му понуди на разлигавениот светски пазар, што може да му понуди освен сопствената беда и несреќа како еден вид „бренд“, како што денес го нарекуваат адвертајзерите и слични шибицари во скапи костуми, тие скоевци на капитализмот? Нашиот живот или е приказна или едноставно не е ништо: непазарен е по секоја друга основа. Затоа, дај ни приказна, дај ни легенда: ако е измислена, нема врска, ако е вистина, дотолку подобро. Нека вината од среќните краеви се рекламираат безгрижно и питомо покрај шармантните замоци или цркви на врвовите, за нас бодликава жица ќе биде сосема доволна: можеби ќе предизвика нечие внимание. Практично, кај мене запали, зарем не?
Таа и таква приказна многу подобро ќе се вклопи кај некои потрошувачи од посреќни земји, ама од овој ист дел на светот, кој мисли дека бодликавите жици трајно се зад него, дека кон тоа можеме да го развиеме истиот оној однос како кон витешките штитови, мечови и копја. Произведувајќи пустина во која некој ќе засади винова лоза, несвесно ја задоволува уште една фантазма на современиот потрошувач: неговата опсесија со лаичка екологија, со „здрава и чиста“ пијачка и храна, а „здравото и чистото“ е, според оваа аналогија, само она што настанало и пораснало тамо каде што нема никаде во близина човек, затоа што тоа цврсто верува дека човекот самиот по себе е некакво загадување, а онаму каде нема човек, сè е убаво, чисто, добро и, гледај, здраво за истиот тој човек, тој сезагадувач. На човекот, имено, му годи отсуството на човекот. Не е, меѓутоа, случајно што на етикетите од флашираните води доминираат планински призори, сугерирајќи ни отсуство на се што е човечко.
Сопствената несреќа ја сместивме во локалниот и во глобалниот супермаркет, ја флаширавме, ја брендиравме и сега чекаме да видиме што ќе биде – дали таа барем еднаш ќе ни се исплати. Не, не треба да се морализира околу тоа: тоа е, да простите, уште и најдоброто нешто што со неа можевме да го направиме.
