Ако дефиниција за напредок е дека земјата повеќе не го нарекува аеродромот на својот главен град по воинот кој загинал пред 2.300 години во Вавилон, тогаш сигурно има надеж за Балканот – извор на повеќето конфликти во модерна Европа. Во февруари македонското реформско лидерство го смени претходниот бомбастичен владин национализам и го промени името на аеродромот од „Александар Велики“ во Меѓународен аеродром – Скопје. Мразот почна да се топи во еден од потешките спорови во постокомунистичка Европа.
На автопатот кон Скопје, престолнина на поранешната југословенска република, големите зелени табли покажуваат уште поголеми промени. Автопатот повеќе не го носи името на Александар, туку се нарекува „Пријателство“. Македонските лидери сметаат дека овие промени не се козметички, туку вистински што ги прават кон Грција. Во овие 27 години, Атина го обвинуваше својот северен сосед за присвојување на дел од грчката територија, за културното наследство и идентитетот, употребувајќи го името Македонија и Александар Велики како државни симболи.
Преговорите што имаат за цел да се најде компромис за името на Македонија веќе се ближат кон кулминација. Шефовите на дипломатиите на Грција и на Македонија се сретнаа 20 пати. Ако се постигне договор ќе се испрати редок сигнал до останатите балкански држави и заедници кои имат конфликт – на пример Србија и Косово, или муслиманите, Хрватите и Србите во Босна и Херцеговина – дека дури и најболните историски рани заздравуваат доколку се третираат.
Уште повеќе, договорот може да ги отвори вратите на ЕУ и НАТО за македонското членство, блокирано со вето од страна на Атина. Ова може да ја извади Македонија од состојба на неизвесност во геополитичката нестабилност во која западна по дезинтеграцијата на комунистичка Југославија. Toa ќе биде и спротивставување на проширеното влијание на Русија, Турција, Кина, Саудиска Арабија и останатите заливски земји врз Балканот. Ќе го намали и ризикот дека Македонија може да стане плен на насилен внатрешен конфликт, дестабилизирајќи го остатокот од регионот.
Во 2001 година изби конфликт меѓу етничкото албанско малцинство во Македонија, кое брои околу една четвртина од двомилионското население. Според Али Ахмети, поранешен командант, постоел ризик конфликтот да биде поразорувачки од војната во Босна, во која загинаа над 100.000 борци и цивили. На крајот, НАТО издејствува договор по добро изведена интервенција.
Ахмети сега ја предводи албанската етничка партија која е во коалиција со социјалдеморкатите на Зоран Заев, енергичен млад премиер кој ги предводи напорите за помирување со Грција. Во Скопје неодамна слушнав дека Ахмети предупредил дека се што е постигнато во 2001 би било залудно, доколку Македонија не обезбеди членство во ЕУ и НАТО. Тоа дава кредибилитет на визијата на Заев за западно-ориентирана Македонија.
Перспективите за грчко-македонски договор, сепак, не се сигурни. Преговарачите го стеснија изборот за името на Северна, Горна или Вардарска Македонија – последното инспирирано од најдолгата река во Македонија. Едно од овие ќе биде името на Македонија на меѓународната сцена. За домашна употреба Заев сака да се употребува „Република Македонија“. Ова не е доволно добро за Грција, која во ова препознава претензии за северниот грчки регион Македонија. Атина притиска и за промена на македонскиот Устав, што би елиминирал ваква закана.
Заев е отворен кон оваа идеја, но какви било промени треба двапати да се ратификуваат од страна на македонскиот Парламент. Освен тоа, тој сака да ја зајакне легитимноста на договорот со Грција, поднесувајќи ги на референдум евентуалните уставни измени. Надминувањето на овие три пречки нема да биде лесно. Ниту пак одобрувањето на Грција нема да биде земено здраво за готово. Алексис Ципрас, левоориентиран премиер, гледа шанса за победа. Но неговите коалициски партнери, грчката конзервативна опозиција и Православна црква се гласни критичари на неговата дипломатија. Со изборите наредната година Ципрас може да наиде на зовриена политичка атмосфера дома, со што разговорите со Скопје може да станат потешки за справување.
На крајот, сите влади во ЕУ не сaкаат да отворат преговори со Македонија. Во НАТО не го гледаат сите на членството на Македонија како приоритет. Работите повеќе ќе се разјаснат на самитот на ЕУ во јуни и на самитот на НАТО во јули. Двата настани доаѓаат многу брзо за договор меѓу Македонија и Грција. Доколку е така, ЕУ и НАТО треба да одолеат на искушението да го искористат неуспехот како изговор за занемарување на македонското прашање. Балканот денес е премногу кревок за да си дозволи такво задоволство.
Фајненшел тајмс
