„Многу одредби од Законот за јазици (од 2018 година) ги надминуваат европските стандарди дефинирани особено во Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства и Европската повелба за регионални и малцински јазици. Ова во принцип е за пофалба. Венецијанската комисија ја поздравува подготвеноста на властите на Северна Македонија за подобрување на јазичната состојба на немнозинските заедници. Како и да е, според мислењето на Венецијанската комисија, во одредени области законот оди премногу далеку, наметнувајќи нереални правни обврски на јавните институции. Ова е особено случајот со одредбите со кои се предвидува употреба на албанскиот јазик во судските постапки, кои се формулирани на толку широк начин што сигурно би барале повеќегодишна подготовка да биде целосно спроведена“.
Ова се дел од оценките во нацртот на Заклучоците на Венеицијанската комисија, што официјално ќе се објават на 17 октомври. Нацртот е подготвен на 27 септември годинава и Плусинфо поседува копија од овој документ.
Законот наметнува нереални и скапи обврски
Така, во заклучокот број 99 се вели: „Во споредба со законот за јазици за 2008 година, законот од 2018 година значително ја проширува употребата на албанскиот, како јазик што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните на Република Северна Македонија, во јавните тела. Многу одредби од законот за јазици ги надминуваат европските стандарди дефинирани особено во Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства и Европската повелба за регионални и малцински јазици. Ова во принцип е за пофалба. Венецијанската комисија ја поздравува подготвеноста на властите на Северна Македонија за подобрување на јазичната состојба на немнозинските заедници.
Во заклучокот број 100 се оценува: „Како и да е, според мислењето на Венецијанската комисија, во одредени области законот оди премногу далеку наметнувајќи нереални правни обврски на јавните институции. Ова е особено случајот со одредбите со кои се предвидува употреба на албанскиот јазик во судските постапки кои се формулирани на толку широк начин што сигурно би барале повеќегодишна подготовка да биде целосно спроведена. Високо огромни и скапи обврски што законот ги наметнува особено на судските органи се придружени со тешки парични санкции во случај на непочитување (член 23). Покрај тоа, неуспехот да се обезбеди превод и толкување што се бара со закон во текот на постапката претставува основа за враќање на судската одлука (член 9 (5)). Под сегашни околности, доколку се применува целосно законот, тој значително ќе го забави функционирањето на целиот судски систем, со што ќе се доведе во опасност сериозно нарушување на правото на фер судење загарантирано со Европската конвенција за човекови права.“
Во заклучокот број 101 се вели: „Законот содржи неколку неизвесности во однос на неговото значење и обемот. Не е секогаш јасно кои одредби од законот се применуваат само на албанскиот јазик, кои се применуваат и на други јазици што не се мнозинство (турски, српски, босански, влашки, ромски, итн.) и кои правни лица се опфатени со законот . Оваа текстуална двосмисленост ќе го олесни спроведувањето на законот“.
Комисијата бара да се ревидира законот
Во следниот заклучок, под реден број 102, се додава: „Затоа, Комисијата го повикува законодавецот да го преиспита законот за јазици и, со тоа, да ги земе предвид, во консултација со сите засегнати страни, особено следниве препораки:
– да се откажат од одредбите на законот во врска со двојазичноста во судските постапки и да се преземат неопходните мерки за да се обезбеди ефикасно спроведување на јазичните барања на законот за јазици за 2008 година во судските постапки;
– или да се ревидира членот 3 од законот – предвидување употреба на албански јазик во внатрешна и меѓуинституционална комуникација, на пример со ограничување на обемот на писмената службена комуникација или одложување на неговото влегување во сила сè додека правилното спроведување на оваа одредба не се појави реална;
– да се разгледа и ревидира законот, со цел да се обезбеди доволно правна јасност во смисла на коментарите дадени во сегашното мислење и да се разгледа дозволено на кое било лице да користи немнозински јазици наместо да се однесува во законот само на лицата кои припаѓаат заедници;
– да размислат за отстранување на упатувањето кон државјанството во законот со цел да се овозможи секое лице да ги ужива јазичните права признати со закон;
– да се одложи извршувањето на паричните санкции сѐ додека не се измени законот за да се обезбеди правна сигурност и да се измени и дополнува член 22 со цел да се намалат износите на казните, да се прошири разликата помеѓу минималните и максималните износи, да се воведе елементот на грешка и принцип на пропорционалност во него“.
Во заклучокот број 103 се изнесува финалната оценка: „Според мислењето на Венецијанската комисија, би било корисно доколку властите спроведат детални студии за причините за недостатоците во спроведувањето на законот за јазици за 2008 година и да го проценат влијанието во однос на буџетот и човечките ресурси на новиот Закон за јазици. Комисијата, исто така, препорачува законодавецот да не ја користи скратената постапка за ревидирање на законот за јазици“.
Во заклучокот број 104 Венецијанската комисија вели дека „останува на располагање на властите на Северна Македонија, доколку побараат дополнителна помош во ова прашање“.
Според извори на Плусинфо, драфтираните заклучоци на Венецијанската комисија се силна критика за Законот за јазиците и тие, на некој начин, препорачуваат преиспитување на новиот закон и детално преиспитување на причините поради кои е сменет законот од 2008 година. На 17 октомври ќе биде познато дали оваа верзија на заклучоците на Венецијанската комисија ќе се официјализира и што тоа ќе значи за иднината на овој закон.
