Индиректното отфрлање на предлогот „Република Илинденска Македонија“ од страна на кабинетот на грчкиот премиер Алексис Ципрас сигурно ќе доведе до блокада на преговорите за спорот за името. Предлогот на македонскиот премиер Зоран Заев не е совршен, но тој нуди одговор на инсистирањето на грчката страна новото име да содржи географска или временска одредница – зборот „Илинденска“ имплицира токму временска, историска одредница и никаков „иредентизам“! – и отвора можност да се задоволи грчкото барање новото име, со промена на Уставот, да се воведе во домашна употреба во Македонија.
Ставот на Атина дека предлогот на Зоран Заев е неприфатлив, но сепак било добро што македонската страна се согласила на ерга омнес решение за внатрешна употреба и за „уставна ревизија“, е грубо подметнување и торпедирање на преговорите, како и лицемерно поткопување на новостекнатото пријателство меѓу Зоран и Алексис. Мислам дека е време Заев на Ципрас да му упати недвосмислена јавна порака – Алексис пријателе, ерга омнес важи за име што ние ќе си го избереме, а не што вие ќе ни го натурате!
Со идентитетот нема коцкање
Имено, решението ерга омнес за сите употреби (домашна и внатрешна), како и „уставната ревизија“, се апсолутно невозможни ако новото компромисно име не биде широко прифатено во Македонија и ако не е во непосредна релација со атрибуите на националниот идентитет на најголемата етничка група во земјата, Македонците. Треба да биде јасно како бел ден дека ние, Македонците, не можеме да прифатиме име за домашна употреба, коешто објективно ќе значи промена на нашиот идентитет. Ние, Македонците, не го сметаме својот идентитет за потрошен и безвреден и не сме согласни со идејата да создаваме нов идентитет. Затоа, всушност, Заев избра име кое објективно изгледа трапаво, но не го засега нашиот идентитет. И не треба да го засега, зашто нашиот идентитет не е за коцкање, не им пречи на Грците, не им е потребен и нема зошто да го оспоруваат.
Исто така, треба да биде јасно дека предлозите како „Северна Македонија“, „Горна Македонија“ или „Нова Македонија“, евентуално прифатени во домашна употреба, со претходна „уставна ревизија“ – така како што упорно бараат Атињаните! – неминовно ќе значат промена на атрибуитите на идентитетот на најмногубројната етничка заедница во нашата земја. Сите наши инсититуции ќе се преименуваат во северномакедонски, горномакедонски или новомакедонски, нашиот јазик (без оглед на тоа како формално ќе се запише во ООН) со текот на времето ќе преземе една од тие придавки и на крајот и ние ќе си станеме Северномакедонци, Горномакедонци или Новомакедонци.
Ако Грција инсистира на таквото решение – а очигледно е дека инсистира! – јас одговорно тврдам дека мнозинството Македонци нема да се согласат со такво нешто. Сигурен сум дека и премиерот Заев нема да се согласи. СДСМ нема да се согласи. Најрелевантните политички субјекти во земјата ќе се спротивстават. И конечно, на референдумот, кој ни е ветен (а зборот си е збор, нели), македонскиот народ ќе отфрли таков предлог. Сите обиди Македонците да се убедат да си го сменат идентитетот ќе пропаднат. Меѓу другите, јас лично ќе агитирам против таква промена, бидејќи не се согласувам на било кој начин да ни биде наметнато име што го засега нашиот национален идентитет.
Заев стори сѐ што можеше – и повеќе од тоа
Ако искрено сака договор, Атина мора да отстапи од својата неприниципиелна позиција и од обидите да ги доведе македонските преговарачи во невозможна ситуација – тие да прифатат нешто што објективно не смеат да прифатат и потоа да ја убедуваат македонската јавност дека тоа е добро решение. Тоа е рамно на политички суицид! Предлагајќи го изненадувачкото и трапаво име „Република Илинденска Македонија“, Заев направи сѐ што е можно за да ги задоволи објективните потреби на сите страни, а особено на својот нов пријател Алексис Ципрас. Имено, Заев предложи име што може да се прифати во домашниот правен сообраќај, а сепак да значи достоинствено решение и за македонската страна. Затоа тој предлог е одличен.
Македонските преговарачи немаат на располагање повеќе такви имиња, за едно на крајот да им се допадне на каприциозните грчки политичари. Што треба да предложи Заев сега, после „Илинденска Македонија“? „Партизанска“? И какво е тоа пријателство меѓу Зоран и Алексис, ако Зоран треба да го подметне грбот и да ги истрпи сите критики – зашто, објективно, Македонија е таа што вложува многу, Грција ништо! – а Алексис само да ги анкетира грчките политичари и потоа да ни кажува прикаски дека името за кое се согласил во Софија сепак било неприфатливо оти било „иредентистичко“?!
Заев се обиде да ја добие поддршката од македонските политички лидери за својот предлог. Според очекувањата, наиде и на поддршка, но и на силни отпори. Нема да биде лесно сите во Македонија да се убедат тоа име да го прифатат и да дојде до промена на Уставот, но очигледно е дека македонскиот премиер се водел од претпоставката дека со многу сериозни разговори и убедувања, неговиот предлог на крајот сепак ќе биде прифатен. Тој не крева раце од преговарачкиот процес. Тој го стори она што ниту еден македонски политичар досега не го сторил – многу сериозно (и опасно дури!) ја помести црвената линија до границата до каде што никој не очекуваше дека ќе ја помести. А го стори тоа на начин што сепак нема да се загрози она што не смее да се загрози. Затоа, искрено, јавно му честитав.
Атина е на потег
Таква посветеност, одговорност и храброст се очекува и од Ципрас. Во спротивно, на грчката страна треба да ѝ биде јасно дека таа ги торпедира преговорите и дека сега навистина „од вселената“, што би рекол Коѕијас, се гледа кој сака, а кој не сака договор. Ако не ѝ е јасно, нашите преговарачи имаат обврска тоа да ѝ го предочат на Атина. И треба да ѝ кажат дека Скопје влезе искрено со намерата да постигне договор, за да направи крупен чекор напред кон НАТО и кон ЕУ. Сепак, за договор, како и за љубов, се потребни двајца. Ако грчката страна не сака договор, тогаш договор нема да има, а Македонија сепак ќе продолжи да чекори по својот пат. Можеби со ситни чекори, но упорно и доследно.
И уште нешто. Потенцијалниот договор меѓу Скопје и Атина е дел од мастер планот на Западот за пацифицирање на немирниот регион Западен Балкан. Ова е историска шанса, порача и Белата куќа. Постигнувајќи договор со Бугарија, владата на Заев покажа искрена политичка волја да ги подобри односите со сите свои соседи. Тоа е факт што го препознаа сите западни лидери и затоа Заев доби аплуз на отворена сцена. Владата на Алексис Ципрас, пак, допрва треба да ја докаже својата спремност посветено да работи на унапредување на добрососедството и на безбедноста во регионот, кои се важни и за Грција, а не само за Македонија.
